De gemeente Westland bestaat uit 11 dorpen die verspreid liggen tussen havenstad Rotterdam en bestuursstad Den Haag. Westland is beroemd om z'n glastuinbouw. De gemeente telt maar liefst 40 km2 glastuinbouw. En ook de hoofdvestiging van bloemenveiling Flora Holland bevindt zich hier. Westland telt circa 60.000 arbeidsplaatsen, waarvan een zesde wordt ingevuld door arbeidsmigranten.
5.000 niet ingeschreven
"Jaarlijks werken hier ongeveer 10.000 arbeidsmigranten. Grotendeels Polen", aldus Anna Jansen, senior adviseur Dienstverlening en Arbeidsmigratie van de gemeente Westland. "Een deel van hen – naar schatting 5.000 – woont ook in onze gemeente. Maar tot een paar jaar geleden waren zij vrijwel onzichtbaar voor de overheid. Omdat ze niet stonden ingeschreven in de Gemeentelijke Basisadministratie Persoonsgegevens (GBA)."
Vooral nut voor overheid
Jansen: "Dat komt deels doordat zij er vaak niet op gewezen worden datGBA-inschrijving verplicht is als je langer dan 4 maanden in Nederland wilt wonen. Maar ook omdat ze het nut er niet van inzien. Toeslagen ontvangen bijvoorbeeld, daar is geen GBA-inschrijving voor nodig. Post van de Belastingdienst gaat ook gewoon naar het land van herkomst. GBA-inschrijving heeft dan ook hoofdzakelijk nut voor de overheid. Voor gemeenten geldt: als arbeidsmigranten zich niet inschrijven, dan loop je belastingen mis en kun je geen adequaat beleid maken. Ook efficiënt toezicht houden en handhaven op bijvoorbeeld hun huisvesting is niet goed mogelijk. Je weet immers niet wie er precies in je gemeente woont. Terwijl deze mensen wel gebruikmaken van voorzieningen als riolering en afvalverwerking."
Ware Westlanders
Jansen: "Arbeidsmigranten die wonen in Westland, moeten worden behandeld als ware het Westlanders, besloot onze gemeenteraad in 2011. Ook zij moeten zich inschrijven in de GBA. Maar een standaardinschrijving kost 20 minuten balietijd per persoon. Wat wij nodig hadden, was een snelle en makkelijke inschrijving voor (grote) groepen. Daartoe hebben we het hele inschrijfproces van a tot z opnieuw bekeken, en opnieuw ingericht voor dit doel. Cruciaal is dat we veel baliewerk 'naar achteren' haalden. Ook hebben we afspraken gemaakt met uitzendbureaus en tuinders."
Slimme formulieren
Daarnaast ontwikkelde Westland slimme inschrijfformulieren, aldus Jansen: "Wij vullen die vooraf in met gegevens van werknemers die in de GBAingeschreven moeten worden, inclusief een machtiging van de werknemer dat zijn gegevens voor dit doel gebruikt mogen worden – dit in verband met privacywetgeving. Natuurlijk moet de werknemer nog wel z'n identiteitsbewijs aan ons laten zien. Maar het contactmoment met de burger is op zo'n manier verkort tot 2 minuten"
Op locatie
Voor dat contactmoment bedacht Westland een mooie oplossing: als het nodig is, komt de gemeente naar deze burgers toe, aldus Jansen: "Deze groepsinschrijving kan op elke geschikte locatie, ook in de avonduren. Dat doen we vanuit het oogpunt van dienstverlening. De eerste groepsinschrijving was in een hotel met arbeidsmigranten. Daar schreven we in 1 uur 165 mensen in, in samenwerking met de uitzendorganisatie. Jaarlijks organiseert Westland zo'n 20 inschrijfavonden."
Vertrek gedekt
Jansen: "Na de inschrijving ontvangen werkgevers speciale formulieren die de werknemers invullen en ondertekenen bij vertrek. Ook ontwikkelden we een procedure die we inzetten als een arbeidsmigrant vertrekt zonder emigratieformulier te ondertekenen. Dat bespaart ons de tijdrovende VOW(vertrokken onbekend waarheen)-procedures.
Besparingen?
Hoeveel tijd en geld Westland bespaart met deze slimme aanpak is moeilijk te zeggen, aldus Jansen. "Harde cijfers hebben we niet. We zijn nog maar net begonnen met statistische monitoring. Maar je kunt je natuurlijk wel voorstellen dat dit grotendeels geautomatiseerde proces grote voordelen oplevert in tijd en geld. En daarnaast kansen biedt voor beleid en handhaving. De afdeling burgerzaken werkt bijvoorbeeld nauw samen met gemeentelijke belastingen en met bouw- & woningtoezicht. Klopt er iets niet op een adres, dan komen we samen in actie."
Subsidie Asscher
De Westlandse aanpak wérkt: de gemeente kreeg subsidie van minister Asscher om haar aanpak over te dragen op andere gemeenten. Jansen: "Nederland telt nu al 590.000 mensen uit de Midden- en Oost-Europese landen. En vanaf januari 2014 staat de Nederlandse arbeidsmarkt open voor Bulgaren en Roemenen. Het is moeilijk te zeggen hoeveel nieuwe arbeidsmigranten er bij komen, maar dát zij er komen is zeker volgens het Sociaal en Cultureel Planbureau. Een betrouwbare overheid heeft betrouwbare gegevens nodig. En mensen wíllen zich ook graag inschrijven, is onze ervaring. Eén man zei na zijn inschrijving tegen mij: eindelijk, ik ben weer een mens, en geen sofinummer."
