Op deze pagina:
- Artikel 50 EU-Verdrag
- Besluit tot terugtrekking
- Kennisgeving voornemen tot terugtrekking
- Intrekking van de kennisgeving
- Onderhandelingen
- Inhoud van het terugtrekkingsakkoord
- Sluiting van het terugtrekkingsakkoord
- Akkoord of geen akkoord?
- Toekomstige betrekkingen tussen VK en EU
- Verklaring van de EU-27
- Eerdere afspraken met VK zijn vervallen
- Kabinetsappreciatie
- VK visie op Brexit procedure
- Meer info (publicaties, blogs, conferenties)
Artikel 50 EU-Verdrag
Voor terugtrekking uit de EU bestaat een procedure, opgenomen in artikel 50 van het EU-Verdrag. De NL (EN, FR, DE) tekst daarvan luidt:
1. Een lidstaat kan overeenkomstig zijn grondwettelijke bepalingen besluiten zich uit de Unie terug te trekken.
2. De lidstaat die besluit zich terug te trekken, geeft kennis van zijn voornemen aan de Europese Raad. In het licht van de richtsnoeren van de Europese Raad sluit de Unie na onderhandelingen met deze staat een akkoord over de voorwaarden voor zijn terugtrekking, waarbij rekening wordt gehouden met het kader van de toekomstige betrekkingen van die staat met de Unie. Over dat akkoord wordt onderhandeld overeenkomstig artikel 218, lid 3, van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie. Het akkoord wordt namens de Unie gesloten door de Raad, die met gekwalificeerde meerderheid van stemmen besluit, na goedkeuring door het Europees Parlement.
3. De Verdragen zijn niet meer van toepassing op de betrokken staat met ingang van de datum van inwerkingtreding van het terugtrekkingsakkoord of, bij gebreke daarvan, na verloop van twee jaar na de in lid 2 bedoelde kennisgeving, tenzij de Europese Raad met instemming van de betrokken lidstaat met eenparigheid van stemmen tot verlenging van deze termijn besluit.
4. Voor de toepassing van de leden 2 en 3 nemen het lid van de Europese Raad en het lid van de Raad die de zich terugtrekkende lidstaat vertegenwoordigen, niet deel aan de beraadslagingen of aan de besluiten van de Europese Raad en van de Raad die hem betreffen.
De gekwalificeerde meerderheid wordt vastgesteld overeenkomstig artikel 238, lid 3, onder b), van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie.
5. Indien een lidstaat die zich uit de Unie heeft teruggetrokken, opnieuw om het lidmaatschap verzoekt, is op zijn verzoek de procedure van artikel 49 van toepassing.
Naar boven
Voor terugtrekking uit de EU bestaat een procedure, opgenomen in artikel 50 van het EU-Verdrag. De NL (EN, FR, DE) tekst daarvan luidt:
1. Een lidstaat kan overeenkomstig zijn grondwettelijke bepalingen besluiten zich uit de Unie terug te trekken.
2. De lidstaat die besluit zich terug te trekken, geeft kennis van zijn voornemen aan de Europese Raad. In het licht van de richtsnoeren van de Europese Raad sluit de Unie na onderhandelingen met deze staat een akkoord over de voorwaarden voor zijn terugtrekking, waarbij rekening wordt gehouden met het kader van de toekomstige betrekkingen van die staat met de Unie. Over dat akkoord wordt onderhandeld overeenkomstig artikel 218, lid 3, van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie. Het akkoord wordt namens de Unie gesloten door de Raad, die met gekwalificeerde meerderheid van stemmen besluit, na goedkeuring door het Europees Parlement.
3. De Verdragen zijn niet meer van toepassing op de betrokken staat met ingang van de datum van inwerkingtreding van het terugtrekkingsakkoord of, bij gebreke daarvan, na verloop van twee jaar na de in lid 2 bedoelde kennisgeving, tenzij de Europese Raad met instemming van de betrokken lidstaat met eenparigheid van stemmen tot verlenging van deze termijn besluit.
4. Voor de toepassing van de leden 2 en 3 nemen het lid van de Europese Raad en het lid van de Raad die de zich terugtrekkende lidstaat vertegenwoordigen, niet deel aan de beraadslagingen of aan de besluiten van de Europese Raad en van de Raad die hem betreffen.
De gekwalificeerde meerderheid wordt vastgesteld overeenkomstig artikel 238, lid 3, onder b), van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie.
5. Indien een lidstaat die zich uit de Unie heeft teruggetrokken, opnieuw om het lidmaatschap verzoekt, is op zijn verzoek de procedure van artikel 49 van toepassing.
Naar boven
Besluit tot terugtrekking
De procedure start met een besluit van het VK zich uit de Unie terug te trekken. Dit besluit moet plaatsvinden "overeenkomstig zijn grondwettelijke bepalingen" (artikel 50, lid 1, EU-Verdrag). Of de uitkomst van het raadgevend referendum hiertoe kan dienen, of dat een besluit van de regering volstaat of een besluit van het parlement vereist is, is een interne kwestie van het VK.
Naar boven
Kennisgeving voornemen tot terugtrekking
De volgende stap is een formele kennisgeving door het VK aan de Europese Raad (de staatshoofden en regeringsleiders van de lidstaten) van het voornemen van terugtrekking. Het moment van de kennisgeving wordt bepaald door de Britse regering. Er is geen termijn voorgeschreven in de verdragen. De staatshoofden en regeringsleiders van de overige 27 lidstaten hebben verklaard dat de kennisgeving zo snel mogelijk dient te gebeuren. Er kunnen geen onderhandelingen van enigerlei aard worden gevoerd zolang deze kennisgeving niet heeft plaatsgevonden.
Naar boven
Naar boven
Intrekking van de kennisgeving
Artikel 50 zwijgt over de mogelijkheid van een latere intrekking van de kennisgeving. De algemene regel onder het Verdragenrecht (artikel 68 Weens verdragenverdrag) dat een notificatie van terugtrekking uit een verdrag te allen tijde kan worden herroepen, is niet van toepassing nu alle lidstaten van te voren hebben ingestemd met artikel 50 EU-Verdrag met daarin de mogelijkheid van vertrek en de daaraan gekoppelde procedure. Onder deze omstandigheden moet worden geconcludeerd dat het VK niet eenzijdig de kennisgeving kan intrekken.
Wel is denkbaar dat het VK in onderling overleg en met instemming van alle partijen zal kunnen terugkomen op zijn voornemen om zich terug te trekken uit de EU. In artikel 50 is de verbindende afspraak vastgelegd dat de partijen onderling werken aan het vertrek van het VK na een kennisgeving. Wanneer het VK een beroep heeft gedaan op de procedure als voorzien in artikel 50, komt de afspraak om te vertrekken tot stand, inclusief de daaraan gekoppelde termijnen. Daarom kunnen partijen alleen in onderling overleg de kennisgeving herroepen en de procedure stopzetten.
Naar boven
Wel is denkbaar dat het VK in onderling overleg en met instemming van alle partijen zal kunnen terugkomen op zijn voornemen om zich terug te trekken uit de EU. In artikel 50 is de verbindende afspraak vastgelegd dat de partijen onderling werken aan het vertrek van het VK na een kennisgeving. Wanneer het VK een beroep heeft gedaan op de procedure als voorzien in artikel 50, komt de afspraak om te vertrekken tot stand, inclusief de daaraan gekoppelde termijnen. Daarom kunnen partijen alleen in onderling overleg de kennisgeving herroepen en de procedure stopzetten.
Naar boven
Onderhandelingen
Na de kennisgeving kunnen de onderhandelingen over een terugtrekkingsakkoord tussen het VK en de EU starten. Deze onderhandelingen worden gevoerd overeenkomstig artikel 218, lid 3 EU-Werkingsverdrag. Volgens deze bepaling doet de Commissie of, indien de voorgenomen overeenkomst uitsluitend of hoofdzakelijk betrekking heeft op het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid, de hoge vertegenwoordiger van de Unie voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid, aanbevelingen aan de Raad (ministers).
De Raad stelt vevolgens zonder het VK een besluit vast houdende machtiging tot het openen van de onderhandelingen en waarbij, naar gelang van de inhoud van de voorgenomen overeenkomst, de onderhandelaar of het hoofd van het onderhandelingsteam van de Unie wordt aangewezen. Artikel 50 EU-Verdrag, noch artikel 218 EU-Werkingsverdrag bepaalt wie als onderhandelaar of als hoofd van het onderhandelingsteam moet worden aangewezen. De Raad (ministers) kan de Commissie, de Hoge Vertegenwoordiger, of een andere onderhandelaar aanwijzen.
De Europese Raad (staatshoofden en regeringsleiders) stelt bij consensus zonder het VK richtsnoeren vast waarbinnen dit terugtrekkingsakkoord gesloten zal worden. Over de vorm van deze richtsnoeren zwijgt artikel 50. Te denken valt aan een besluit of aan een conclusie, zoals ook gebeurt bij andere brede onderhandelingen, bijv over klimaat.
De Raad (ministers) wijst zonder het VK een onderhandelaar aan. Deze onderhandelaar zal namens de EU gaan onderhandelen met het VK over de terugtrekking uit de EU.
Naar boven
De Raad stelt vevolgens zonder het VK een besluit vast houdende machtiging tot het openen van de onderhandelingen en waarbij, naar gelang van de inhoud van de voorgenomen overeenkomst, de onderhandelaar of het hoofd van het onderhandelingsteam van de Unie wordt aangewezen. Artikel 50 EU-Verdrag, noch artikel 218 EU-Werkingsverdrag bepaalt wie als onderhandelaar of als hoofd van het onderhandelingsteam moet worden aangewezen. De Raad (ministers) kan de Commissie, de Hoge Vertegenwoordiger, of een andere onderhandelaar aanwijzen.
De Europese Raad (staatshoofden en regeringsleiders) stelt bij consensus zonder het VK richtsnoeren vast waarbinnen dit terugtrekkingsakkoord gesloten zal worden. Over de vorm van deze richtsnoeren zwijgt artikel 50. Te denken valt aan een besluit of aan een conclusie, zoals ook gebeurt bij andere brede onderhandelingen, bijv over klimaat.
De Raad (ministers) wijst zonder het VK een onderhandelaar aan. Deze onderhandelaar zal namens de EU gaan onderhandelen met het VK over de terugtrekking uit de EU.
Naar boven
Inhoud van het terugtrekkingsakkoord
Het terugtrekkingsakkoord moet de voorwaarden voor de terugtrekking gaan bevatten, waarbij rekening wordt gehouden met het kader van de toekomstige betrekkingen van het VK met de EU. Het terugtrekkingsakkoord moet dus overgangsregelingen gaan bevatten om de huidige verwevenheid van het VK met de EU en de andere lidstaten te ontvlechten. Deze overgangsregelingen zullen deels betrekking hebben op de situatie richting uitgang, deels op de overgang naar de toekomstige relatie van het VK met de EU. De afspraken in het terugtrekkingsakkoord zullen dus een tijdelijk karakter hebben. De permanente toekomstige betrekkingen moeten worden geregeld in een of meer afzonderlijke verdragen die tot standkomen volgens de procedure van artikel 218 EU-Werkingsverdrag.
De overgangsregelingen in het terugtrekkingsakkoord kunnen betrekking hebben op veel uiteenlopende situaties. Burgers en ondernemingen hebben gebruik gemaakt van hun recht op vrij verkeer en wonen, werken of zijn gevestigd in het VK, respectievelijk een andere lidstaat. Werknemers en zelfstandigen hebben socialezekerheidsrechten opgebouwd. Brits personeel werkt bij de EU-instellingen, organen en agentschappen. Het VK is netto-betaler aan de EU-begroting. Britse regio's en ondernemingen ontvangen subsidies uit Brussel. Er zijn EU-agentschappen in het VK gevestigd. Britse EP-leden hebben een mandaat voor de huidige zittingstermijn. De EU heeft internationale verplichtingen aangegaan waarin het VK een eigen aandeel heeft. Het VK is ook zelfstandig partij bij veel zogenoemde gemengde verdragen met derde landen en internationale organisaties, waarbij naast de EU ook de EU-lidstaten partij zijn.
Naar boven
De overgangsregelingen in het terugtrekkingsakkoord kunnen betrekking hebben op veel uiteenlopende situaties. Burgers en ondernemingen hebben gebruik gemaakt van hun recht op vrij verkeer en wonen, werken of zijn gevestigd in het VK, respectievelijk een andere lidstaat. Werknemers en zelfstandigen hebben socialezekerheidsrechten opgebouwd. Brits personeel werkt bij de EU-instellingen, organen en agentschappen. Het VK is netto-betaler aan de EU-begroting. Britse regio's en ondernemingen ontvangen subsidies uit Brussel. Er zijn EU-agentschappen in het VK gevestigd. Britse EP-leden hebben een mandaat voor de huidige zittingstermijn. De EU heeft internationale verplichtingen aangegaan waarin het VK een eigen aandeel heeft. Het VK is ook zelfstandig partij bij veel zogenoemde gemengde verdragen met derde landen en internationale organisaties, waarbij naast de EU ook de EU-lidstaten partij zijn.
Naar boven
Sluiting van het terugtrekkingsakkoord
Het terugtrekkingsakkoord is een verdrag dat gesloten wordt tussen de EU en de verzoekende lidstaat. Hierin verschilt een terugtrekkingsakkoord met een toetredingsakkoord. Een toetredingsverdrag wordt niet met de EU gesloten maar tussen de bestaande lidstaten en de toetredende lidstaat.
Over het terugtrekkingsakkoord wordt door de EU ook niet met unanimiteit of consensus besloten, maar met een verzwaarde meerderheid. Een of enkele lidstaten kunnen het terugtrekkingsakkoord dus niet tegenhouden met een veto.
De Raad (ministers) besluit met een aangepaste gekwalificeerde meerderheid over de sluiting van het terugtrekkingsakkoord (ten minste 72 % van de leden van de Raad die deelnemende lidstaten vertegenwoordigen waarvan de bevolking ten minste 65 % uitmaakt van de bevolking van alle deelnemende staten, zie artikel 238, lid 3, onder b, EU-Werkingsverdrag).
Het VK neemt niet deel aan de beraadslaging en de stemming over besluiten van de Europese Raad en de Raad die hem betreffen (artikel 50, lid 4 EU-Verdrag).
Het Europees Parlement moet het akkoord goedkeuren. Het EP spreekt zich uit met een meerderheid van de uitgebrachte stemmen (artikel 82 Reglement van het EP). Meer info over Europees Parlement en Brexit.
Behalve de EU zal ook het VK het akkoord volgens zijn grondwettelijke procedure moeten bekrachtigen alvorens het in werking kan treden.
Naar boven
Over het terugtrekkingsakkoord wordt door de EU ook niet met unanimiteit of consensus besloten, maar met een verzwaarde meerderheid. Een of enkele lidstaten kunnen het terugtrekkingsakkoord dus niet tegenhouden met een veto.
De Raad (ministers) besluit met een aangepaste gekwalificeerde meerderheid over de sluiting van het terugtrekkingsakkoord (ten minste 72 % van de leden van de Raad die deelnemende lidstaten vertegenwoordigen waarvan de bevolking ten minste 65 % uitmaakt van de bevolking van alle deelnemende staten, zie artikel 238, lid 3, onder b, EU-Werkingsverdrag).
Het VK neemt niet deel aan de beraadslaging en de stemming over besluiten van de Europese Raad en de Raad die hem betreffen (artikel 50, lid 4 EU-Verdrag).
Het Europees Parlement moet het akkoord goedkeuren. Het EP spreekt zich uit met een meerderheid van de uitgebrachte stemmen (artikel 82 Reglement van het EP). Meer info over Europees Parlement en Brexit.
Behalve de EU zal ook het VK het akkoord volgens zijn grondwettelijke procedure moeten bekrachtigen alvorens het in werking kan treden.
Naar boven
Akkoord of geen akkoord?
Twee jaar na kennisgeving is een ijkpunt, zo schrijft artikel 50 EU-Verdrag voor. Als binnen deze termijn een akkoord met overgangsregelingen over de terugtrekking in werking is getreden, zijn op het moment van inwerkingtreding van dit akkoord de rechten en verplichtingen van de EU Verdragen niet meer van toepassing op het Verenigd Koninkrijk. Daarvoor in de plaats komen de rechten en verplichtingen van het terugtrekkingsakkoord.
Als binnen twee jaar geen akkoord in werking is getreden, zijn de EU Verdragen (en alle onderliggende regelgeving) automatisch niet meer van toepassing, zonder enige overgangsregeling.
Deze termijn van twee jaar kan nog wel worden verlengd door de Europese Raad (staatshoofden en regeringsleiders) met instemming van het VK. De Europese Raad besluit in dit geval met unanimiteit, en spreekt zich dus niet, volgens de hoofdregel van artikel 15, lid 4 EU-Verdrag, bij consensus uit. Bij unanimiteit kan een lidstaat zich onthouden van stemmen zonder de besluitvorming in de weg te staan (artikel 238, lid 4 EU-Werkingsverdrag). Niet geregeld is hoe lang de verlenging kan duren. Dit staat ter beoordeling van de Europese Raad.
Naar boven
Als binnen twee jaar geen akkoord in werking is getreden, zijn de EU Verdragen (en alle onderliggende regelgeving) automatisch niet meer van toepassing, zonder enige overgangsregeling.
Deze termijn van twee jaar kan nog wel worden verlengd door de Europese Raad (staatshoofden en regeringsleiders) met instemming van het VK. De Europese Raad besluit in dit geval met unanimiteit, en spreekt zich dus niet, volgens de hoofdregel van artikel 15, lid 4 EU-Verdrag, bij consensus uit. Bij unanimiteit kan een lidstaat zich onthouden van stemmen zonder de besluitvorming in de weg te staan (artikel 238, lid 4 EU-Werkingsverdrag). Niet geregeld is hoe lang de verlenging kan duren. Dit staat ter beoordeling van de Europese Raad.
Naar boven
Toekomstige betrekkingen tussen VK en EU
Artikel 50 schrijft voor dat bij de onderhandelingen over terugtrekking rekening moet worden gehouden met het kader van de toekomstige betrekkingen tussen de EU en het VK. Over deze toekomstige betrekkingen moet een apart verdrag tussen de EU en het VK worden gesloten volgens de bepalingen van artikel 218 EU-Werkingsverdrag. De besprekingen daarover zouden mogelijk parallel met de terugtrekkingsonderhandelingen kunnen plaatsvinden en kunnen beginnen na de kennisgeving van het voornemen tot terugtrekking.
Er is nog veel onzeker, zoals de toekomstige handelsrelaties, de positie van EU-burgers die in het VK werken, en die van Britten die in de EU werken. De leiders van de overige 27 EU-lidstaten hebben verklaard dat elk akkoord dat met het VK als derde land wordt gesloten, gebaseerd zal moeten zijn op een evenwicht tussen rechten en verplichtingen, en dat toegang tot de interne markt aanvaarding vereist van alle vier vrijheden (goederen, diensten, kapitaal en personen).
Naar boven
Er is nog veel onzeker, zoals de toekomstige handelsrelaties, de positie van EU-burgers die in het VK werken, en die van Britten die in de EU werken. De leiders van de overige 27 EU-lidstaten hebben verklaard dat elk akkoord dat met het VK als derde land wordt gesloten, gebaseerd zal moeten zijn op een evenwicht tussen rechten en verplichtingen, en dat toegang tot de interne markt aanvaarding vereist van alle vier vrijheden (goederen, diensten, kapitaal en personen).
Naar boven
Verklaring van de EU-27
De leiders van de overige 27 EU-lidstaten hebben op 29 juni 2016 verklaard:
Totdat het VK de EU verlaat, blijft de EU-wetgeving van toepassing op en in het VK, zowel wat de rechten als wat de verplichtingen betreft.
De terugtrekking van het VK uit de EU moet op ordelijke wijze worden georganiseerd. Artikel 50 van het VEU vormt de rechtsgrondslag voor dit proces. Het is aan de Britse regering de Europese Raad in kennis te stellen van het voornemen van het VK om de EU te verlaten. Dit dient zo snel mogelijk te gebeuren. Er kunnen geen onderhandelingen van enigerlei aard worden gevoerd zolang deze kennisgeving niet heeft plaatsgevonden.
Zodra de kennisgeving is ontvangen, zal de Europese Raad richtsnoeren voor de onderhandelingen over een akkoord met het VK aannemen. In het verdere proces zullen de Europese Commissie en het Europees Parlement hun rol volledig spelen overeenkomstig de Verdragen.
In de toekomst hopen wij in het VK een hechte partner van de EU te vinden en wij zien ernaar uit dat het VK zijn intenties in dit verband uitspreekt. Elk akkoord dat met het VK als derde land wordt gesloten, zal gebaseerd moeten zijn op een evenwicht tussen rechten en verplichtingen. Toegang tot de interne markt vereist aanvaarding van alle vier vrijheden (goederen, diensten, kapitaal en personen).
Meer info:
Naar boven
Totdat het VK de EU verlaat, blijft de EU-wetgeving van toepassing op en in het VK, zowel wat de rechten als wat de verplichtingen betreft.
De terugtrekking van het VK uit de EU moet op ordelijke wijze worden georganiseerd. Artikel 50 van het VEU vormt de rechtsgrondslag voor dit proces. Het is aan de Britse regering de Europese Raad in kennis te stellen van het voornemen van het VK om de EU te verlaten. Dit dient zo snel mogelijk te gebeuren. Er kunnen geen onderhandelingen van enigerlei aard worden gevoerd zolang deze kennisgeving niet heeft plaatsgevonden.
Zodra de kennisgeving is ontvangen, zal de Europese Raad richtsnoeren voor de onderhandelingen over een akkoord met het VK aannemen. In het verdere proces zullen de Europese Commissie en het Europees Parlement hun rol volledig spelen overeenkomstig de Verdragen.
In de toekomst hopen wij in het VK een hechte partner van de EU te vinden en wij zien ernaar uit dat het VK zijn intenties in dit verband uitspreekt. Elk akkoord dat met het VK als derde land wordt gesloten, zal gebaseerd moeten zijn op een evenwicht tussen rechten en verplichtingen. Toegang tot de interne markt vereist aanvaarding van alle vier vrijheden (goederen, diensten, kapitaal en personen).
Meer info:
- Tijdlijn Europese Raad en Raad (website Raad)
- Verklaring van de Voorzitters van de Europese Raad, de Commissie en het EP en het Nederlands voorzitterschap over de uitslag van het Britse referendum
- Verklaring van de 27 EU-leiders na afloop van de informele bijeenkomst van 29 juni 2016
Naar boven
Eerdere afspraken met VK zijn vervallen
De staatshoofden en regeringsleiders hadden tijdens hun bijeenkomst van 18/19 februari 2016 afspraken gemaakt over nieuwe arrangementen ten gunste van het Verenigd Koninkrijk. Deze afspraken zijn echter als gevolg van de uitslag van het Britse referendum van 23 juni 2016 vervallen. Punt 4 van de conclusies van de Europese Raad luidde namelijk: "Er wordt van uitgegaan dat de gemaakte afspraken ophouden te bestaan indien het resultaat van het referendum in het Verenigd Koninkrijk is dat dit land de Europese Unie verlaat."
Het voortbestaan van de afspraken is dus afhankelijk gemaakt van “de uitslag van het referendum”, en niet van een officiële actie van de Britse regering.
Meer info over de eerdere afspraken:
Het voortbestaan van de afspraken is dus afhankelijk gemaakt van “de uitslag van het referendum”, en niet van een officiële actie van de Britse regering.
Meer info over de eerdere afspraken:
- Europese Raad: Hervormingen EU als Verenigd Koninkrijk in EU blijft (ECER bericht 29 februari 2016)
Kabinetsappreciatie
In zijn brief van 27 juni 2016 benadrukt het kabinet dat het VK voorlopig lid blijft van de EU en dat alle EU-regels van kracht blijven in het Verenigd Koninkrijk. Welke gevolgen er op lange termijn optreden, wanneer het VK daadwerkelijk geen lid meer is van de EU, is afhankelijk van de vormgeving van het terugtrekkingsakkoord en van de toekomstige betrekkingen die de EU zal onderhouden met het VK. Hoe die eruit komen te zien is nu niet te voorspellen. Het kabinet zal de gevolgen voor burgers en bedrijven steeds scherp in het oog houden. Het terugtrekkingsproces zal wat het kabinet betreft stapsgewijs en ordelijk moeten verlopen, waarbij de Nederlandse belangen, zoals onze nauwe economische betrekkingen met het VK, steeds scherp in het oog zullen worden
gehouden.
Meer info:
gehouden.
Meer info:
- Kabinetsappreciatie van de uitslag van het Britse referendum (27 juni 2016)
- Beantwoording Kamervragen over de gevolgen van Brexit voor de City of London, Nederlandse bedrijven, en de Amsterdamse Zuidas (21 juli 2016)
- Brexit op Rijksoverheid.nl
- Vragen en antwoorden over Brexit
VK visie op Brexit procedure
- Cabinet Office: The process for withdrawing from the European Union
- Cabinet Office: Statement on the status of EU nationals in the UK
- House of Commons Library: Brexit: how does the Article 50 process work?
- House of Lords Report: Withdrawing from the European Union
- Cabinet Office: Alternatives to membership: possible models for the United Kingdom outside the European Union
- Cabinet Office: EU Referendum (archived)
Meer info (publicaties, blogs, conferenties)
Europees Parlement:
- Dossier Brexit
- Briefing article 50 TFEU: Withdrawal of a Member State from the EU
- Recent commentaries and reports by major international think tanks (juli 2016)
- J.-C. Piris (voormalig Jurisconsult van de Raad):
- Should the UK withdraw from the EU: Legal aspects and effects of possible options, European Issues no. 355, Fondation Robert Schuman, 2015 (pdf)
- Article 50 is not for ever and the UK could change its mind (Financial Times, 1 september 2016)
- EU Law Analysis
- European Law Blog
- European Journal of International Law (EJIL: Talk!)
- Eutopia Law
- Verfassungsblog
- UK Constitutional Law Association
- German Law Journal: Brexit supplement
- Durham European Law Institute (DELI Blog)
- Academy of European Law: Panel Discussion on Brexit and EU Law
- University College London: Panel discussion on Brexit: Legal & Constitutional Requirements
- Financial Times: Brexit briefing en Brexit algemeen
- Euractiv over Brexit
- EUObserver over Brexit
